(AC joint injury)

Co to jest uszkodzenie stawu barkowo-obojczykowego?

Jest to uszkodzenie dotyczące połączenia obojczyka z łopatką, a dokładnie z wyrostkiem barkowym łopatki. Staw barkowo-obojczykowy jest stawem relatywnie niedużym, ale przenoszącym duże obciążenia za pośrednictwem obojczyka na klatkę piersiową. Uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego są częstym następstwem urazów okolicy barku. Uważa się, że uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego stanowią do 50% urazów sportowych. Występują częściej u mężczyzn w wieku do czterdziestu lat. Stopień ciężkości uszkodzeń stawu barkowo-obojczykowego zależy od tego, jakie elementy stawu barkowo-obojczykowego zostały uszkodzone i jak bardzo wpłynęło to na przemieszczenie i nieprawidłową ruchomość obojczyka względem wyrostka barkowego. Najczęściej używaną klasyfikację uszkodzeń zaproponował doktor Charles Rockwood. W I i II stopniu uszkodzenia mówimy o skręceniu, a więc uszkodzeniu więzadeł na tyle istotnym, że powodują ból tej okolicy, ale bez znacznego przemieszczenia obojczyka. Od III stopnia uszkodzenia mówi się o zwichnięciu, czyli uszkodzeniu więzadeł na tyle istotnym, że dochodzi do przemieszczenia, czyli zwichnięcia obojczyka względem wyrostka barkowego. W wyższych stopniach klasyfikacji uszkodzeń dochodzi do rozerwania pozostałych struktur w okolicy obojczyka, a więc okolicy powięzi mięśnia czworobocznego lub mięśnia naramiennego.

Przyczyny uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego

Najczęstszą przyczyną uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego jest bezpośredni upadek na bark, bardzo często jest to upadek z roweru lub upadek na podłoże podczas sportów kontaktowych np. piłka nożna, judo, zapasy, rugby.

Objawy uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego

Najczęstsze objawy uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego to:

• ból
• obrzęk, a czasami nawet wyraźna deformacja w okolicy stawu barkowo-obojczykowego – jest to tzw. objaw klawisza
• ograniczenie ruchomości barku (zwykle z powodu bólu)

Co to jest objaw klawisza?

W związku z uszkodzeniem więzadeł okolicy stawu barkowo-obojczykowego dochodzi do charakterystycznej deformacji – tzw. objawu klawisza. Przemieszczony po urazie obojczyk „wystaje” powyżej wyrostka barkowego, czasami daje się go zreponować, czyli wcisnąć na swoje miejsce, a po zwolnieniu ucisku obojczyk ponownie wraca do swojej przemieszczonej pozycji. Tak więc ruchomy obojczyk zachowuje się jak klawisz fortepianu. Objaw klawisza występuje w zwichnięciu stawu barkowo-obojczykowego, a więc jest to co najmniej uszkodzenie III stopnia. Do objawu tego dochodzi, ponieważ obojczyk pozbawiony stabilizacji z powodu uszkodzenia więzadeł jest pociągany w kierunku głowy pacjenta przez mięśnie – głównie mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, a ciężar kończyny powoduje pociąganie wyrostka barkowego do dołu.

Diagnostyka uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego

W przypadku podejrzenia uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego na podstawie badania klinicznego zaleca się badania RTG stawu, czasami w obciążeniu – porównawcze z drugim barkiem. U pacjentów, u których możliwe jest występowanie uszkodzeń towarzyszących (uszkodzenia stożka rotatorów lub obrąbka) wskazane jest wykonanie badania USG lub MRI barku.

Leczenie uszkodzeń stawu barkowo-obojczykowego

Uszkodzenia I i II stopnia stawu barkowo obojczykowego

Nieznaczne uszkodzenia leczone są nieoperacyjnie poprzez unieruchomienie kończyny w temblaku w okresie bólowym (5-10 dni). Temblak jest zdejmowany regularnie do ćwiczeń kończyny. Wkrótce po ustąpieniu bólu rozpoczyna się rehabilitację barku. Czasami mimo trwałej deformacji kosmetycznej (utrzymującego się objawu klawisza) pacjenci wracają do aktywności i sportu już po 3-6 tygodniach.

Zwichnięcia stawu barkowo obojczykowego

Zwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego (czyli uszkodzenia od III stopnia wg. klasyfikacji Rockwood’a) wywołują liczne dyskusje wśród ortopedów – wciąż nie ma jednoznacznych danych naukowych, które jasno precyzowałyby wskazania do leczenia operacyjnego i zachowawczego. Wynika to z faktu, że wielu pacjentów po urazie leczonym nieopearcyjnie będzie miało pełną i niebolesną funkcję kończyny mimo wyraźnej deformacji kosmetycznej, czyli mimo utrzymującego się objawu klawisza. Do dzisiaj nie ma jednoznacznego sposobu, aby tuż po urazie precyzyjnie określić, który pacjent będzie miał w przyszłości dobrą funkcję kończyny mimo wyraźnego objawu klawisza, a który będzie miał jednak problemy – a więc należałoby tego pacjenta pierwotnie leczyć operacyjnie. Oznacza to, że zwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego wymagają bardzo indywidualnego podejścia i szczegółowej rozmowy z pacjentem, aby ustalić najlepszy sposób postępowania.

Leczenie operacyjne zwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego

Do operacji rekonstrukcyjnej stawu barkowo-obojczykowego skłaniają młody wiek, aktywność zawodowa wymagająca znacznej sprawności kończyny, sport uprawiany profesjonalnie (z istotną aktywnością kończyny górnej) – częściej operowanie będą tenisiści lub judocy, rzadziej kolarze lub piłkarze. Jednocześnie operacja daje szansę na zlikwidowanie lub zmniejszenie objawu klawisza związanego z przemieszczeniem obojczyka. Operacja rekonstrukcji stawu barkowo-obojczykowego polega na repozycji i stabilizacji obojczyka do wyrostka kruczego, czasami również do wyrostka barkowego łopatki z wykorzystaniem elastycznych systemów mocujących. W okresie ostrym, czyli zwykle ok. 2 tygodni od urazu możliwe jest wygojenie uszkodzonych więzadeł.

W sytuacji przewlekłej, najczęściej po kilku miesiącach od urazu, gdy możliwość wygojenia uszkodzonych więzadeł już minęła, a u pacjenta wciąż występuje ból i ograniczenia funkcji kończyny, należy podczas operacji zrekonstruować uszkodzone więzadła przy pomocy materiału biologicznego, np. ścięgna pobranego z przedramienia lub uda pacjenta, można także rozważyć wykorzystanie ścięgna z banku tkanek.

Artroskopia barku