Artroza barku (omarthrosis, shoulder arthritis)

Czym są zmiany zwyrodnieniowe barku?

Choroba zwyrodnieniowa barku, a dokładnie jednego ze stawów barku, czyli stawu łopatkowo-ramiennego, polega na stopniowym zużywaniu chrząstki, czyli gładkiej powierzchni pokrywającej końce stawowe panewki łopatki i głowy kości ramiennej. Proces uszkadzania chrząstki jest wieloczynnikowy – wiek, genetyka, przebyte urazy lub inne choroby barku mogą sprzyjać powstawaniu zmian zwyrodnieniowych. Do dzisiaj wiele mechanizmów tej choroby jest nieznanych, co powoduje, że wciąż nie ma skutecznego sposobu na powstrzymanie „starzenia” chrząstki, a więc na uratowanie stawu. Podobny proces stopniowego zużywania chrząstki zachodzi w innych stawach, np. w biodrze lub kolanie.

Objawy zmian zwyrodnieniowych barku

Objawy zmian zwyrodnieniowych barku wynikają z uszkodzenia chrząstki. Gładka powierzchnia stawu zamienia się w chropowatą tkankę, która utrudnia ruch i wywołuje stan zapalny. Najczęstszymi objawami zmian zwyrodnieniowych barku są: ból barku, ograniczenie ruchomości oraz trzeszczenia i przeskakiwania w stawie

Diagnostyka zmian zwyrodnieniowych barku

Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej barku wymaga dokładnego badania klinicznego polegającego na ocenie zakres ruchu i funkcji poszczególnych mięśni. Dodatkowo konieczne jest wykonanie badań obrazowych, najczęściej klasycznego badania RTG barku. Aby uzyskać dokładniejsze informacje, należy wykonać badanie MRI barku lub badanie tomografii komputerowej (CT). Badanie CT barku pozwala na dokładnie pomiary deformacji kostnych głowy kości ramiennej i panewki, co umożliwia techniczne planowanie operacji endoprotezy barku.

Leczenie zmian zwyrodnieniowych barku

W przypadku zmian zwyrodnieniowych stawu łopatkowo-ramiennego w pierwszym okresie objawów leczenie jest nieoperacyjne i polega na stosowaniu leków zmniejszających ból i stan zapalny. Bardzo ważne jest, aby chory zrozumiał na czym polega proces „zużywania” stawu i ograniczył aktywność, która może ten proces przyspieszać. Oznacza to niestety, że na wstępnym etapie istotne jest zrozumienie ograniczeń spowodowanych przez zniszczenie powierzchni stawowych. W tym okresie należy zmniejszyć obciążenia i aktywność, „dopasowując się” do możliwości stawu. Innymi słowy proces leczenia sprowadza się do łagodzenia objawów, ponieważ nie jest możliwe odwrócenie procesu chorobowego.

Delikatna rehabilitacja pomaga utrzymać funkcje stawu, może działać przeciwbólowo, ale zwykle nie jest w stanie przywrócić pełnej ruchomości. W tym okresie stosowanie różnych preparatów (np. kwas hialuronowy, kolagen, czynniki wzrostu) w postaci iniekcji dostawowych jest wciąż na etapie badań naukowych. Teoretycznie substancje te powinny poprawiać ślizg, zmniejszać ból lub sprzyjać regeneracji uszkodzonej chrząstki. Mimo logicznych podstaw naukowych, ich skuteczność – szczególnie w stawach kończyny górnej pozostaje wciąż nieudowodniona. Stosowanie iniekcji sterydowych do stawu z aktywną chorobą zwyrodnieniową należy uznać za ostateczność – jest to leczenie akceptowane tylko w wyjątkowych sytuacjach. Należy pamiętać, że sterydy mogą prowadzić do nasilenia zmian zwyrodnieniowych. Dodatkowo, każdy zastrzyk do stawu zwiększa ryzyko infekcji w przypadku leczenia operacyjnego w przyszłości.

W przypadku nasilonych dolegliwości wskazane jest leczenie operacyjne. U młodszych pacjentów możliwa jest artroskopia barku, której celem jest oczyszczenie stawu i usunięcie potencjalnie głównych źródeł bólu. Może to spowolnić nieco narastanie dolegliwości, a więc odsunąć w czasie decyzję o endoprotezie. Ponieważ w tej sytuacji artroskopia barku ma charakter „czyszczący” to praktycznie natychmiast po operacji możliwy jest ruch barku, a powrót do codziennych aktywności zajmuje zwykle od 4 do 12 tygodni. U starszych pacjentów, w przypadku bardzo nasilonych zmian, leczenie polega na założeniu endoprotezy barku, a więc na usunięciu zniszczonych powierzchni stawowych i zastąpieniu ich gładkimi elementami – zwykle jest to polietylen i metal. Endoproteza barku jest trzecią najczęściej stosowaną endoprotezą stawu (po endoprotezie biodra i kolana), a więc jest to procedura rutynowa. Istnieją różne typy implantów (główne dwa to endoproteza anatomiczna i odwrócona), a decyzja o sposobie operacji podejmowana jest na podstawie badania klinicznego oraz badań obrazowych, zwykle uwzględniając charakter zmian kostnych stawu i bardzo precyzyjne parametry techniczne implantów – jest to tzw. planowanie przedoperacyjne. Powrót do codziennych aktywności po endoprotezie barku zajmuje zwykle od 6 do 12 tygodni, choć ostateczny efekt operacji uzyskuje się zwykle po 6-12 miesiącach.

Endoprotezy barku